EKIPA TIC TIMOR.P. HALA’O ENKONTRU HO EKIPA HUSI DIRESAUN NASIONÁL CPLP

Díli, 11 Marsu 2024— Vise-Diretór Ezekutivu Ajénsia TIC TIMOR I.P. Sr. Eligio Moniz do Rego no ekipa hala’o enkontru ho ekipa husi  Diresaun Nasional, Comunidade dos Países de Língua Portuguesa (CPLP) ligadu ho Governu Eletroníku. 

Iha enkontru ne’e parte Diresaun Nasionál CPLP partilla informasaun kona-ba Governu Eletroníku ne’ebé antes ne’e Comunidade dos Países de Língua Portuguesa (CPLP) ne’ebé kompostu husi liña Ministeriál halo ona diskusaun. 

Ajénsia TIC TIMOR mós kompostu husi liña Ministériál CPLP nian tanba ne’e parte Diresaun Nasionál CPLP hakarak kria kooperasaun ho TIC TIMOR nune’e bele intende diak liutan servisu TIC TIMOR nian ligadu ho involvimentu  Timor-Leste ba CPLP no impelementasaun Governu Eletroníku bazeia ba programa Governu nian ne’ebé mensiona ona kona-ba teknolojia informasaun no Komunikasaun.

Iha sorumutu ne’e ekipa husi Sekretariadu ezekutivu CPLP informa katak, durante ne’e sira hala’o ona enkontru tekníka ho pontu vokál husi CPLP nian tanba ne’e hakarak transmite ba parte TIC kona-ba Governu Eletronika iha CPLP nian ne’ebé hanesan área komunikasaun ida ne’ebé importante ne’ebé iha ninia istoria relevante. Durante tinan rua CPLP hal’ao reuniaun tekníka ho pontu vokál sira kona-ba Governu Eletroníka hahu husi 2008 no 2017, durante periodu ne’e reuniaun hala’o dala-hira ona partisipa husi pontu vokál sira, ne’ebé ikus liu hala’o iha nasaun Brasil iha tinan 2017 no ida ne’e pasu importante tebes.

Durante ne’e sira hala’o ona reuniaun koalia kona-ba sistema Governu Eletroníku ne’ebé estabelese iha estadu CPLP antes ne’e la iha Ministériu maibé iha parte Gabinete Primeiru-Ministru ka iha Presidensial Republika, entaun la iha sentidu hodi kria reuniaun interministeriál. 

Sira nia parte hakarak transmite informasaun kona-ba CPLP nian mai iha Ajénsia TIC TIMOR nune’e bele iha koñesimentu klean liga ho área Governu Eletroníku hodi parte TIC  bele fó apoíu tuir nesesidade ne’ebé parte CPLP presija. 

Iha fatin hanesan, Diretór Diresaun Nasional  CPLP, Sr. Aviano Faria hatete, sira nia parte hakarak rona aprezentasaun planu estratejíku Timor-Leste nian ba iha CPLP liga iha área Governu Eletroníku, tanba iha pontu balun ne’ebé Timor-Leste sai hanesan ezemplu ba CPLP.

Diretór ne’e haktuir, ho esperensia ne’ebé TIC iha liga ho Governu Eletroníku sira husu TIC atu partilla ba sira nune’e durante kooperasaun ho CPLP área balun karik hasoru difikuldade bele aprezenta ba parte Diresaun CPLP nune’e sira haforsa tan hodi kompleta liutan servisu TIC nian.

Entretantu, nia mós husu ba TIC kontinua nomea filafali pontu fokál foun ba CPLP nian nune’e bele iha komunikasaun ba malu relasiona ho asuntu Governu Eletroníku iha CPLP. 

Iha fatin hanesan ne’e, Vise-Diretór Ezekutivu Ajénsia TIC TIMOR I.P. Sr. Eligio Moniz do Rego hatete, kompetensia ne’ebé TIC simu hodi reforsa programa IX Governu, parte TIC prontu hodi kolabora hodi fó apoíu ba programa ne’ebé CPLP presija, ida ne’e hanesan kontinuasaun husi servisu ne’ebé antes ne’e hala’o ona no, TIC prontu hodi suporta masímu 

Vise ne’e mós esklarese tan, parte TIC presija haree fali referensia sira ne’ebé iha hodi liga ho programa IX Governu Konstituisionál tanba  haree Portugal ho Brasil iha rede dijitál ida ne’ebé kapas tebes. Espera TIC TIMOR mós sei halo estudu viabilidade ida hodi haree kondisaun ka mekanismu ba dezenvolvimentu sistema ne’e oinsa.

Iha biban ne’e, Assesor Ezekutivu TIC TIMOR Sr. Antonio Predilecto, halo introdusaun kona-ba politika TIC TIMOR nian bazeia ba programa IX Governu  ne’ebé mensiona iha programa 2.8. kona-ba Teknolojias Informasaun no Komunikasaun (TIC) 

hanesan ; 

  • Implementa Polítika kona-ba Teknolojias de Informasaun ho Komunikasaun;

  • Dezenvolve no implementa kuadru legál kona-ba fó apoiu ba uzu Teknolojia  Informasaun no Komunikasaun, hodi propoin ba Parlamentu Nasionál kona-ba aprovasaun lejizlasaun iha matéria kriminalidade informátika no jestaun, asesu no protesaun ba baze dadus pesoal eletrónika;

  • Kapasita Ajénsia Teknolojia Informasaun no Komunikasaun TIC TIMOR -IP, ne’ebé nia misaun mak atu jere rede informátika husi Governu ho entidade públika seluk tan, ba modernizasaun Estadu no hadi’a funsionamentu ho prestasaun servisu iha Instituisaun  Públika nian;

  • Reforsa kapasidade iha Instituisaun, no iha infraestrutura no rekursu umanu iha setór ida ne’e;

  • Implementa estratéjia kona-ba modernizasaun administrativa, hodi dezenvolve valor adisionál husi Governu Eletróniku, inklui estabelesimentu plataforma konetividade ho asesu ba internet, iha Instituisaun Estadu no Governu tomak;

  • Proporsiona asoens formasaun iha Teknolojia Informasaun no Komunikasaun ba lídere, administradores, diretores ho funsionárius públikus hotu;

  • Kria infraestrutura ne’ebé presiza, ba asesu jeneralizadu ba internet iha País tomak, inklui iha área rural, liuhusi kriasaun espasu internet ka Sentru Teknolojia Informasaun no Komunikasaun;

  • Kontinua realiza akampamentu ba Teknolojia Informasaun no Komunikasaun nian iha País tomak;

  • Promove kriasaun konteúdu ne’ebé adapta ba sirkunstánsias ho nesesidade lokál;

  • Promove no fasilita asesu feto sira-nian ba Teknolojia  Informasaun no Komunikasaun foun;

  • Promove investigasaun sientífika, inovasaun ho kompetitividade ne’ebé uza teknolojia informasaun no komunikasaun;

  • Kria parseria ho setór privadu Nasionál no Internasionál, atu bele dezenvolve Teknolojia  Informasaun no Komunikasaun, nu’udar instrumentu ne’ebé útil ka di’ak ba akizisaun, produsaun no difuzaun koñesimentu;

  • Kontinua oferese formasaun gratuita, iha área informátika, husi ótika utilizador nian, dezeñu gráfiku no uzu teknolojia informasaun foun ba peskiza ho investigasaun no kriasaun negósiu.

Entretantu enkontru ne’e partisipa mós husi Koordenador Timor Dijitál Sr. Eusebio de Jesus Pinto Exposto Goveia, Sekretaria Diretór Ezekutivu TIC TIMOR, Sra. Cesaltina M. da Silva Araújo Andrade,  Sekretaria Vise-Diretór Ezekutivu Sra. Lucelia A da S. Ferreira, no hala’o iha edifisíu Ministeriu Negósiu Estransjeirus no Kooperasaun (MNEK), Prai dos Coquerros.

(Média TIC).